Jak prawidłowo dokręcać śruby z łbem sześciokątnym?
Dokręcanie śrub z łbem sześciokątnym wydaje się prostą czynnością, ale w praktyce to jeden z najważniejszych etapów montażu konstrukcji stalowych, maszyn, instalacji i prefabrykatów. Zbyt mały moment obrotowy powoduje luzowanie połączenia, zbyt duży – przeciągnięcie gwintu lub zerwanie śruby. Właściwe dokręcenie to równowaga między siłą sprężającą a bezpieczeństwem całego układu.
Dlaczego moment dokręcania ma znaczenie?
Moment obrotowy to siła, z jaką klucz obraca śrubę. Jego wartość decyduje, czy połączenie przeniesie projektowane obciążenie. Zbyt mały moment = ryzyko poluzowania. Zbyt duży = przeciążenie materiału i utrata elastyczności połączenia.
W konstrukcjach stalowych, gdzie pracują śruby klasy 8.8 i 10.9, moment dokręcania powinien być zgodny z tabelami producenta lub normami PN-EN ISO 898-1 i PN-EN 14399. Warto też uwzględnić powłokę (np. ocynk lub smarowanie), bo wpływa ona na tarcie i ostateczną siłę sprężającą.
Etapy prawidłowego dokręcania
- Przygotowanie elementów – oczyść powierzchnie, usuń smar i zabrudzenia. W połączeniach sprężanych HV i SB nie wolno dodatkowo smarować gwintu, jeśli zestaw ma fabryczne powłoki kontrolujące tarcie.
- Wstępne osadzenie – ręczne dokręcenie śruby do kontaktu elementów, bez użycia siły.
- Wyrównanie połączenia – dopasuj otwory i elementy, zanim dokręcisz śrubę właściwie.
- Dokręcanie kontrolowane – użyj klucza dynamometrycznego ustawionego zgodnie z wymaganym momentem.
- Kontrola połączenia – sprawdź, czy śruba jest dokręcona równomiernie, bez skręcenia łba i z zachowaniem osiowości.
Przykładowe momenty dokręcania (orientacyjne wartości)
Załącznik:
jak-prawidlowo-dokrecac-sruby-TABELA.png
To wartości dla połączeń stal–stal przy współczynniku tarcia µ = 0,14 (np. śruby ocynkowane). Zawsze należy sprawdzić dane producenta, ponieważ różne powłoki i smarowania zmieniają ten współczynnik.
Równomierne dokręcanie – po przekątnej
W połączeniach wielośrubowych (np. płyty, flansze, konstrukcje stalowe) śruby należy dokręcać na krzyż – po przekątnej. Dzięki temu siły rozkładają się równomiernie, a połączenie zachowuje właściwą geometrię.
Dokręcanie w połączeniach sprężanych HV i SB
W zestawach HV (EN 14399) i SB (EN 15048) obowiązuje procedura dokręcania wieloetapowego:
- wstępne dociągnięcie do ok. 75% momentu,
- kontrola przylegania elementów,
- końcowe dokręcenie do pełnej siły sprężającej zgodnie z normą,
- kontrola oznaczeń (na śrubach HV łeb często ma nacięcia ułatwiające wizualną weryfikację obrotu).
W takich zestawach stosuje się wyłącznie powłoki i smary dopuszczone przez producenta zestawu, co zapewnia właściwy współczynnik tarcia.
Najczęstsze błędy przy dokręcaniu śrub
- użycie klucza bez kalibracji lub z błędnym momentem,
- brak czyszczenia gwintu,
- dokręcanie jednej strony bez równomiernego dociągania pozostałych,
- zbyt duża ilość smaru na połączeniu,
- mieszanie śrub i nakrętek z różnych zestawów lub producentów.
Najczęściej zadawane pytania
Jak obliczyć moment dokręcania śruby?
Moment można obliczyć ze wzoru M = K × F × d, gdzie K to współczynnik tarcia (0,1–0,2), F – wymagana siła wstępna, a d – średnica gwintu.
Czy śruby z ocynkiem dokręca się mocniej niż surowe?
Nie – zwykle wręcz słabiej. Ocynk zmniejsza tarcie, dlatego moment należy zmniejszyć o 10–20% w porównaniu ze śrubami bez powłoki.
Czym grozi przekręcenie śruby?
Przeciągnięcie gwintu lub utrata naprężenia w połączeniu – szczególnie niebezpieczne w konstrukcjach stalowych.
Czy można używać zwykłego klucza zamiast dynamometrycznego?
W połączeniach precyzyjnych lub konstrukcyjnych nie. Klucz dynamometryczny pozwala uzyskać powtarzalny moment dokręcania.
Jak często należy kontrolować dokręcenie śrub w konstrukcjach?
Po pierwszym montażu – kontrola po kilku dniach pracy, następnie okresowe przeglądy zgodnie z instrukcją eksploatacyjną lub wymogami normy EN 1090.
Gdzie kupić śruby odpowiednie do kontrolowanego dokręcania?
Śruby z łbem sześciokątnym Elgo dostępne są w klasach 4.8–12.9, w wersjach z gwintem pełnym (DIN 933), częściowym (DIN 931) i drobnozwojnym (DIN 961/960), z powłokami galwanicznymi, ogniowymi lub w stali nierdzewnej A2/A4.
Elgo wspiera wykonawców w Polsce i Europie jako producent i dystrybutor elementów złącznych: przygotowuje wyceny na pełen asortyment śrub, nakrętek i podkładek, realizuje produkcję na zamówienie według projektu technicznego, a także umożliwia szybkie zakupy online z wysyłką tego samego dnia.
source: Elgo