Efektywność energetyczna przedsiębiorstwa i jej audyt – poradnik ekspertów z Efektywniej.pl

Fundament działań: Czym jest audyt efektywności energetycznej?

Zanim podejmiemy jakiekolwiek działania inwestycyjne, musimy dysponować rzetelną diagnozą stanu obecnego. W inżynierii i automatyce przemysłowej nie ma miejsca na domysły – liczą się twarde dane. Takim narzędziem diagnostycznym jest audyt efektywności energetycznej. Jest to opracowanie zawierające analizę zużycia energii oraz określające stan techniczny obiektu, urządzeń technicznych lub instalacji. Jego nadrzędnym celem jest wskazanie konkretnych rozwiązań, których wdrożenie poskutkuje wymierną oszczędnością energii.

Kluczowe jest zrozumienie, że audyt to nie tylko spełnienie biurokratycznego obowiązku. To mapa drogowa dla inwestycji. Profesjonalnie przeprowadzone wykonanie audytu efektywności energetycznej pozwala zidentyfikować obszary, w których energia jest marnotrawiona. Więcej na temat samej procedury i korzyści płynących z takiej analizy można przeczytać pod adresem: https://www.efektywniej.pl/audyt-efektywnosci-energetycznej-przedsiebiorstwa/. Znajdą tam Państwo szczegółowe informacje o tym, jak przebiega proces inwentaryzacji i analizy danych w realnych warunkach przemysłowych.

Obowiązki prawne a szanse dla biznesu

W polskim porządku prawnym kwestie te reguluje ustawa o efektywności energetycznej. Nakłada ona na tzw. dużych przedsiębiorców obowiązek przeprowadzania audytu energetycznego przedsiębiorstwa co 4 lata. Dotyczy to podmiotów, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniały średniorocznie 250 lub więcej pracowników lub osiągnęły roczny obrót netto przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro. Niewywiązanie się z tego obowiązku grozi karami finansowymi nakładanymi przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Jednakże, traktowanie tego wymogu wyłącznie jako przymusu jest błędem.

Dla sektora MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw), mimo braku ustawowego przymusu audytu całego przedsiębiorstwa, dobrowolne poddanie się takiej ocenie jest pierwszym krokiem do uzyskania oszczędności energii. Co więcej, przepisy unijne, w tym dyrektywy Parlamentu Europejskiego, coraz mocniej naciskają na redukcję śladu węglowego w całym łańcuchu dostaw. Oznacza to, że mniejsze firmy kooperujące z dużymi koncernami wkrótce będą musiały wykazywać się dbałością o efektywność, aby utrzymać kontrakty.

Ukryty potencjał: Analiza parametrów dystrybucyjnych

Często pomijanym aspektem podczas wstępnych analiz jest weryfikacja parametrów dystrybucyjnych i umownych z dostawcami mediów. Skupiamy się na sprawności silników czy izolacji rurociągów, zapominając o fakturach. Tymczasem optymalizacja mocy zamówionej czy kompensacja mocy biernej to działania niskonakładowe (lub bezinwestycyjne), przynoszące natychmiastowe efekty.

Niewłaściwie dobrana moc zamówiona generuje niepotrzebne koszty stałe (w przypadku przewymiarowania) lub wysokie kary za przekroczenia (w przypadku niedoszacowania). Warto w tym miejscu zapoznać się z opracowaniem dotyczącym tego zagadnienia: https://www.efektywniej.pl/analiza-mocy-zamowionej/. Profesjonalna analiza mocy zamówionej powinna być integralną częścią każdego audytu, ponieważ pozwala uwolnić środki finansowe, które można przeznaczyć na modernizację parku maszynowego.

Zakres merytoryczny audytu i ramy prawne

Szczegółowe wytyczne dotyczące tego, co powinien zawierać dokument audytowy, znajdują się w rozporządzeniu Ministra Energii w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej. Dokument ten musi zawierać inwentaryzację urządzeń zużywających energię (zarówno elektryczną, ciepła, jak i paliw gazowych czy ciekłych), ocenę ich stanu technicznego oraz analizę zużycia energii w oparciu o dane rzeczywiste lub, w przypadku ich braku, szacunkowe.

Audytor dokonuje bilansu energetycznego i proponuje przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej. Każde z nich musi zostać poddane analizie opłacalności ekonomicznej. Zazwyczaj stosuje się wskaźnik SPBT (Simple Payback Time) lub NPV (Net Present Value). Wnioski przedstawiane są w postaci raportu, który staje się podstawą do podejmowania decyzji zarządczych. Warto zauważyć, że zakres audytu może obejmować zarówno modernizację oświetlenia, układów sprężonego powietrza, jak i kompleksową termomodernizację budynków przemysłowych.

Jako zespół ekspertów z Efektywniej.pl wielokrotnie spotykamy się z sytuacją, gdzie przedsiębiorstwo posiada nowoczesne linie produkcyjne, ale traci ogromne ilości energii na przestarzałych systemach pomocniczych – np. nieszczelnej instalacji sprężonego powietrza czy braku odzysku ciepła odpadowego. Nasze doświadczenie pokazuje, że spojrzenie "z zewnątrz" pozwala wyłapać te niuanse, które umykają codziennej obsłudze technicznej przyzwyczajonej do zastanego stanu rzeczy.

Obszary modernizacji: Gdzie szukać oszczędności?

Gdy posiadamy już wyniki audytu, należy przejść do realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. Możemy je podzielić na kilka głównych kategorii. Pierwszą z nich jest poprawa efektywności energetycznej budynków. Obejmuje ona docieplenie przegród, wymianę stolarki okiennej oraz modernizację systemów grzewczych i wentylacyjnych. Tutaj kluczowe znaczenie ma charakterystyka energetyczna budynków, która określa zapotrzebowanie na energię niezbędną do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej.

Drugim obszarem jest optymalizacja procesów przemysłowych. Wymiana silników na jednostki o wyższej klasie sprawności (zgodnie z etykietowaniem energetycznym produktów związanych z energią), zastosowanie falowników (VSD) do sterowania pompami i wentylatorami, czy wreszcie odzysk ciepła z procesów technologicznych. Warto pamiętać, że ilość energii potrzebnej do wyprodukowania jednostki produktu jest jednym z najważniejszych wskaźników KPI w nowoczesnym przemyśle.

Trzeci obszar to ograniczenie strat w przesyle – dotyczy to zarówno energii elektrycznej (kompensacja mocy biernej, redukcja wyższych harmonicznych), jak i mediów takich jak para technologiczna, woda lodowa czy sprężone powietrze. W przypadku dużych przedsiębiorstw, gdzie sieć dystrybucyjna jest rozległa, straty na przesyle mogą stanowić znaczący procent całkowitego zużycia energii.

Białe Certyfikaty – mechanizm wsparcia finansowego

Jednym z najważniejszych instrumentów wspierających inwestycje proefektywnościowe w Polsce jest system świadectw efektywności energetycznej, potocznie zwanych "białymi certyfikatami". System ten wynika wprost z ustawy o efektywności energetycznej i ma na celu stymulowanie działań prowadzących do oszczędności energii finalnej.

Białe certyfikaty to prawa majątkowe, które są zbywalne i podlegają obrotowi na Towarowej Giełdzie Energii. O ich przyznanie można ubiegać się w przypadku planowanych inwestycji (a w ściśle określonych przypadkach również dla zakończonego przedsięwzięcia, pod warunkiem zgłoszenia przed rozpoczęciem prac, choć przepisy tutaj ewoluują i należy być czujnym na każdą zmianę ustawy). Aby pozyskać białe certyfikaty, konieczne jest wykonanie audytu efektywności energetycznej dla konkretnego przedsięwzięcia, który wykaże oszczędność na poziomie minimum 10 ton oleju ekwiwalentnego (toe) rocznie.

Wartość białego certyfikatu stanowi realny zastrzyk gotówki, który znacząco skraca czas zwrotu z inwestycji. Środki te pochodzą od tzw. podmiotów zobowiązanych (głównie spółek energetycznych sprzedających energię odbiorcom końcowym), które mają obowiązek przedstawienia do umorzenia odpowiedniej liczby świadectw lub uiszczenia opłaty zastępczej. Dzięki temu mechanizmowi, opłacalność ekonomiczna wielu projektów, które początkowo wydawały się zbyt drogie, staje się atrakcyjna.

Rola instytucji i funduszy w finansowaniu

Poza systemem białych certyfikatów, istnieją inne formy wsparcia. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska oferują szereg programów dotacyjnych i pożyczkowych na działania termomodernizacyjne i modernizacyjne. Często wsparcie to jest kierowane nie tylko do przedsiębiorstw, ale także do sektora publicznego, odciążając budżety jednostek samorządu terytorialnego.

W sprawie wykazu programów wsparcia warto regularnie śledzić komunikaty rządowe, gdyż nabory wniosków są często ograniczone czasowo. Środki mogą pochodzić zarówno ze środków krajowych, jak i funduszy unijnych, których celem jest realizacja polityki klimatycznej Wspólnoty. Wsparcie finansowe jest kluczowe, by sprostać rosnącym wymogom, jakie stawia przed nami Prawo ochrony środowiska oraz Prawo energetyczne.

Ekozarządzanie i ciągłe doskonalenie

Audyt i modernizacja to nie koniec drogi. Utrzymanie wysokiej efektywności wymaga ciągłego monitoringu. Tutaj z pomocą przychodzi wdrożenie systemu zarządzania energią zgodnego z normą ISO 50001. Przedsiębiorstwa zarejestrowane w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) lub posiadające certyfikat ISO 50001 są zwolnione z obowiązku przeprowadzania cyklicznego, ustawowego audytu energetycznego przedsiębiorstwa co 4 lata, pod warunkiem, że w ramach systemu przeprowadzono audyt energetyczny.

Systemy te wymuszają systematyczne określenie celów energetycznych, monitorowanie zużycia mediów i reagowanie na odchylenia. To podejście procesowe, które zmienia mentalność pracowników i sprawia, że oszczędność energii staje się elementem kultury organizacyjnej.

Wybór partnera do współpracy

Decydując się na przeprowadzenie audytu, a następnie wdrożenie rozwiązań oszczędnościowych, kluczowy jest wybór odpowiedniego partnera. Rynek usług energetycznych jest szeroki, ale jakość opracowań bywa różna. Nierzetelnie wykonany audyt może skutkować odrzuceniem wniosku o wydanie świadectw efektywności energetycznej przez URE, a w skrajnych przypadkach – nieosiągnięciem zakładanych oszczędności.

Eksperci z Efektywniej.pl kładą ogromny nacisk na to, aby każde opracowanie było zgodne nie tylko z literą prawa (w tym z rozporządzeniem Ministra w sprawie szczegółowego zakresu audytu efektywności energetycznej), ale przede wszystkim z realiami technicznymi danego zakładu. Łączymy wiedzę inżynierską ze znajomością procedur administracyjnych (np. Kodeks postępowania administracyjnego, a w sprawach spornych nawet Kodeks postępowania cywilnego przy dochodzeniu roszczeń gwarancyjnych od wykonawców), co zapewnia naszym klientom bezpieczeństwo inwestycyjne. Prawidłowe zdefiniowanie przedsięwzięcia i jego granic bilansowych jest sztuką, która wymaga lat praktyki.

Podsumowanie

Poprawa efektywności energetycznej to proces złożony, wymagający wiedzy interdyscyplinarnej – od termodynamiki i elektrotechniki, przez prawo, aż po finanse. W obliczu rosnącego światowego zapotrzebowania na energię i wyczerpywania się zasobów, działania te są nieuniknione. Państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz UE narzucają coraz ambitniejsze cele redukcji emisji.

Dla polskiego przedsiębiorcy oznacza to konieczność adaptacji. Inwestycja w efektywne energetycznie technologie, wsparta rzetelnym audytem i zewnętrznym finansowaniem (np. z białych certyfikatów), to najlepsza polisa na przyszłość. Niezależnie od tego, czy motywacją jest zmniejszenie zużycia energii w celu obniżenia kosztów, czy chęć bycia bardziej ekologicznym, droga zaczyna się od pierwszego kroku – profesjonalnej analizy potencjału oszczędności.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy wykonanie audytu efektywności energetycznej jest obowiązkowe dla każdej firmy?

Nie, obowiązek ten dotyczy wyłącznie tzw. dużych przedsiębiorstw w rozumieniu Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Muszą one przeprowadzać audyt energetyczny przedsiębiorstwa co 4 lata i zawiadamiać o tym URE. Małe i średnie firmy (MŚP) nie mają takiego obowiązku, jednak mogą wykonać audyt dobrowolnie, aby zidentyfikować obszary strat i ubiegać się o białe certyfikaty.

Co to są białe certyfikaty i jak można je wykorzystać?

Białe certyfikaty, czyli świadectwa efektywności energetycznej, to prawa majątkowe przyznawane przez Prezesa URE za planowane (lub w niektórych trybach zakończone) inwestycje skutkujące oszczędnością energii. Można je sprzedać na Towarowej Giełdzie Energii, uzyskując dodatkowe środki finansowe, co poprawia opłacalność ekonomiczną inwestycji. Warunkiem jest uzyskanie oszczędności na poziomie min. 10 toe (ton oleju ekwiwalentnego).

Czy audyt efektywności energetycznej obejmuje tylko zużycie prądu?

Nie. Rzetelny audyt efektywności energetycznej obejmuje analizę wszystkich nośników energii wykorzystywanych w przedsiębiorstwie. Dotyczy to energii elektrycznej, ciepła, gazu ziemnego, oleju opałowego, a także innych paliw. Analizuje się zarówno procesy produkcyjne, jak i stan budynków (np. w kontekście termomodernizacji i ciepłej wody użytkowej) oraz transport wewnętrzny.

Na czym polega analiza mocy zamówionej?

Jest to analiza faktur i profili zużycia energii w celu sprawdzenia, czy moc zadeklarowana w umowie z dystrybutorem energii odpowiada rzeczywistym potrzebom firmy. Często przedsiębiorstwa płacą za moc, której nie wykorzystują (przewymiarowanie) lub płacą wysokie kary za przekroczenia mocy (niedoszacowanie). Optymalizacja tego parametru pozwala na natychmiastowe obniżenie rachunków bez konieczności inwestowania w nowe maszyny.
Źródła:
https://is.waw.pl/efektywnosc-energetyczna-budynkow-od-obowiazku-prawnego-do-strategicznej-inwestycji-w-przyszlosc/
https://lushspot.pl/moc-cieplna-co-to-jest-i-w-jaki-sposob-jej-optymalizacja-pozwala-zmniejszyc-koszty-oplat-stalych/

źródło: Efektywniej.pl