Polecana książka „Dictionary of Weighing Terms - A Guide to the Terminology of Weighing”

Misji stworzenia kompendium terminów stosowanych w ważeniu i wagarstwie podjęła się grupa naukowców ze szwajcarskiej firmy Mettler-Toledo (R. Nater i A. Reichmuth) oraz niemieckiego krajowego instytutu metrologicznego, PTB (M. Borys, P. Zervos i R. Schwartz). Chociaż autorzy wywodzą się z niemieckiego obszaru językowego, to monografię wydano w języku angielskim, dzięki czemu ma ona charakter dokumentacji międzynarodowej.

Dzieło „Dictionary of Weighing Terms. A Guide to the Terminology of Weighing” („Słownik terminów wagarskich. Przewodnik po terminologii stosowanej w ważeniu”) zawiera około 1100 zwięźle, lecz przystępnie wyjaśnionych pojęć używanych w ważeniu i wagarstwie. Są tu określenia podstawowych pojęć z zakresu metrologii masy, objaśnienia zasady działania poszczególnych typów wag, opisy części składowych przyrządów ważących oraz terminy odnoszące się do zjawisk wpływających na niepewność pomiaru masy. W przypadku pojęć zdefiniowanych w dokumentach organizacji międzynarodowych, słownik podaje odniesienia do odpowiednich dokumentów źródłowych. Cytowanych jest 17 dyrektyw Unii Europejskiej oraz 38 dokumentów OIML, ISO, BIPM, NIST, IUPAC, ASTM, USP i krajowych norm niemieckich odnoszących się do wag, ważenia i wzorców masy, co ułatwia odszukanie odpowiednich materiałów źródłowych.

Słownik jest bogato ilustrowany. Schematy, wykresy, wzory oznakowań i fotografie przyrządów pomiarowych sprawiają, iż mimo technicznego charakteru publikacja jest przejrzysta. Nie sposób nie zauważyć, że producentami znacznej większości zaprezentowanych na fotografiach urządzeń pomiarowych są firmy szwajcarskie i niemieckie. Również w odniesieniach do krajowych instytutów metrologicznych autorzy powołują się głównie na niemiecki PTB i szwajcarski METAS; wzmiankowane są też amerykański NIST, brytyjski NPL i francuski LNE. Próżno jednak szukać w owym kompendium odniesień do NMI innych krajów, mających duży potencjał przemysłowy (również w wagarstwie) i znaczne osiągnięcia w metrologii masy.

Omawiana monografia stanowi szczegółowe kompendium terminów technicznych stosowanych w ważeniu i wagarstwie, ale czytelnik zainteresowany metrologią naukową zauważy brak odniesień do ważnego tematu, jakim jest redefinicja jednostki masy oraz zagadnienia pokrewne, jak idea i realizacja wagi Watta lub alternatywna metoda realizacji jednostki masy za pomocą kul krzemowych (projekt Avogadro). Wynika to z inżynierskiego charakteru tego dzieła, które koncentruje się na zagadnieniach i pojęciach dobrze ugruntowanych, nie podejmując tematów będących przedmiotem badań naukowych i związanych z nimi kontrowersji.

Słownik jest bardzo wartościową pozycją w dziedzinie metrologii masy i inżynierii urządzeń ważących. Można go polecić metrologom, konstruktorom wag laboratoryjnych, przemysłowych i handlowych oraz użytkownikom wag. Publikacja będzie pomocna wszędzie tam, gdzie wagi i dokładne ważenie są istotnym elementem pracy zawodowej. Można go też rekomendować bibliotekom politechnik, uniwersytetów i instytutów badawczych.

Proces globalizacji, obejmujący stopniowo kolejne dziedziny aktywności społecznej, wymaga ujednolicenia pojęć, którymi posługują się naukowcy, inżynierowie, handlowcy, a także humaniści na całym świecie. Chociaż nauki techniczne, w odróżnieniu od nauk humanistycznych, są wolne od wątków ideologicznych i światopoglądowych, wpływających na interpretację pojęć, to problem jednoznaczności terminów stosowanych w wymiernych dziedzinach wiedzy wcale nie jest mniejszy. Wynika to z rozwoju nauki i techniki, który prowadzi do rozbudowy wąskospecjalistycznego nazewnictwa oraz wymogu precyzyjnego wysławiania się w dziedzinie nauk ścisłych. W metrologii ogólnej ideę unifikacji terminologii realizują kolejne wydania słowników VIM („International Vocabulary of Metrology – Basic and General Concepts and Associated Terms”) i VIML („International Vocabulary of Terms in Legal Metrology”) oraz inne publikacje normatywne organizacji międzynarodowych, takich jak BIPM, OIML lub ISO. Słownik terminów wagarskich jest przyczynkiem do tego dzieła w dziedzinie metrologii masy.

Wydawnictwo Springer (Dordrecht, Hei-delberg, London, New York), druk i oprawa: Stürtz GmbH, Würzburg, 2013 r. (pierwsze wydanie 2009 r.); ISBN: 978-3-642-02013-1; e-ISBN: 978-3-642-02014-8; DOI: 10.1007/978-3-642-02014-8; 269 str.

dr Wojciech T. Chyla