Bezpieczne dokręcanie
Pokrętła z ograniczonym momentem siły służą jako zabezpieczenie przed zbyt mocnym dokręceniem. Sprzęgło uniemożliwia przeniesienie większego momentu siły niż ten, który został ustalony. Stanowią one również ochronę przed zbyt słabym dokręcaniem elementów. Gdy operatorzy obawiają się uszkodzenia elementów lub nie mają wyczucia podczas operowania tymi elementami, zastosowanie pokrętła, które „klika” będzie dla nich idealnym rozwiązaniem.
Dzięki biomechanice wiemy, jaki maksymalny moment obrotowy możemy wygenerować, dokręcając pokrętło dłonią. Możemy zatem dopasować wielkość (a dokładniej – średnicę) korpusu pokrętła oraz jego kształt tak, aby zapewnić wygodny chwyt i odpowiedni zacisk w połączeniu. Zdarzają się jednak aplikacje, w których trzeba celowo ograniczyć moment dokręcania do stałej wartości. Uzyskujemy wtedy funkcjonalność klucza dynamometrycznego, zamkniętego w formie pokrętła. Po osiągnięciu odpowiedniego momentu dokręcania pokrętło – tak jak klucz dynamometryczny – „klika”, nie pozwalając na zbyt silne zaciśnięcie połączenia. Z drugiej strony brak „kliknięcia” może informować o niewystarczającym dokręceniu połączenia. Dokręcając połączenie do chwili „kliknięcia”, pracownik wie, że połączenie jest napięte poprawnie.
Pokrętła z regulowanym i ograniczonym momentem dokręcania
Pokrętła z ograniczonym momentem siły dokręcania można podzielić pod względem możliwości regulacji momentu lub jej braku. W przypadku modeli z regulowanym momentem dokręcania możemy samodzielnie zmienić moment siły, przy którym pokrętło „kliknie” i tym samym uniemożliwi przeniesienie wyższego niż założony moment siły. Realizujemy to za pomocą dokręcenia śruby regulacyjnej.
Na fot. 1 przedstawiono sposób regulacji pokrętła serii MZD. Za pomocą klucza imbusowego dokręcamy śrubę regulacyjną w interesującym nas zakresie. Żółta strzałka wskazuje na osiągnięty moment dokręcania. Pokrętła z regulowanym momentem pozwalają na ustalanie momentu dokręcania w pewnym konstrukcyjnie ustalonym zakresie. Dzięki temu możliwe jest precyzyjne dopasowanie do danej aplikacji oraz uzyskanie powtarzalności i pewności połączenia podczas obsługi.
Fot. 1. Pokrętło z regulowanym momentem serii MZD podczas regulacji
Możliwość regulowania pozwala na bieżące dopasowywanie do wymogów aplikacji, np. zużycia mechanizmów napinających, do których również z powodzeniem można używać pokręteł. Regulowany moment dokręcania pozwala ponadto na adaptację do zmian na linii produkcyjnej, np. używanie sztywniejszych łączników, ustalających pozycję czujników. Wszędzie tam, gdzie potrzebna jest uniwersalność, a jednocześnie mamy do czynienia ze zużyciem lub częstą zmianą produktów i tym samym parametrów regulacji, powinniśmy wybrać pokrętła z regulowanym momentem dokręcania.
W przypadku częstego używania elementów regulacji, jak np. powtarzalne ustalanie stałym i ściśle określonym momentem, warto wybrać skalibrowane pokrętła o ustalonym momencie dokręcania. Ich zasada działania jest dokładnie taka sama, jak wyjaśniona wcześniej. Pokrętło „klika” w określonym momencie, jednak nie możemy zmienić tego punktu samodzielnie – jego wartość jest stała i ustalona w fabryce. Uniemożliwia to zmiany wymaganego momentu dokręcania przez operatorów lub nadgorliwych techników.
Fot. 2. Przykład zastosowania pokręteł z ograniczonym momentem (tutaj GN 3663) w układach służących mocowaniu przedmiotów
Miejsca zastosowań pokręteł z ograniczonym momentem
Pokrętła z ograniczonym momentem, zarówno w wersji z regulacją, jak i bez niej, są świetnym rozwiązaniem tam, gdzie chcemy uprościć obsługę i uchronić maszynę przed zniszczeniem. Przedstawiamy kilka aplikacji, w których widać ich zastosowanie.
Na fot. 2 widoczna jest aplikacja mechanizmów, ustalających detal przed obróbką. W przypadku braku kontroli nad maksymalnym momentem dokręcania, może dojść do zgniecenia i zniszczenia elementu. W przypadku wykorzystania pokręteł z ograniczonym momentem możemy ustalić zadany moment dokręcenia (dzięki serii MZD) lub wybrać element skalibrowany na zadany moment dokręcania (seria CTD, VTD, GN 3663 lub GN 3664). W chwili osiągnięcia maksymalnego ustalonego momentu dokręcania, sprzęgło w pokrętle zadziała i rozłączy połączenie między korpusem, który obracamy a śrubą lub nakrętką dociskową. Dokręcenie nie wyjdzie poza ustalony przez nas moment dokręcania.
Fot. 3. Pokrętło z regulowanym momentem siły dokręcania serii MZD w aplikacji mocowania łącznika na profilu. Kliknięcie oznacza uzyskanie ustalonego momentu siły dokręcania
Kolejnym zastosowaniem, w którym można z powodzeniem wykorzystać pokrętła z ograniczonym momentem, są łączniki służące do mocowania czujników i band bocznych w maszynach. Przydatne są szczególnie tam, gdzie konieczne są częste przezbrojenia, a z racji niskiej masy wykorzystujemy do tego celu aluminiowe profile i łączniki. Aby zapobiec uszkodzeniu powierzchni rur i profili, deformacji otworów lub w skrajnych przypadkach pęknięć łączników, należy użyć pokręteł z ograniczonym momentem siły. Dodatkowo pokrętła zapewnią powtarzalność mocowania, dzięki czemu unikniemy błędów w postaci niedokręconych łączników, które mogłyby samoczynnie opadać lub wpadać w wibracje. Gotowe rozwiązanie pokazano na fot. 3.
Innym przykładem wykorzystania pokręteł z ograniczonym momentem są przyrządy obróbcze do delikatnych elementów. Na fot. 4 pokazano odpowiednio zagięty profil blachy, w którym należy wiercić otwory. Pokrętła z regulowanym momentem (seria MZD) zapobiegają zgnieceniu naroży i deformacji profilu, który ma być nawiercany.
Fot. 4. Pokrętła z regulowanym momentem jako główny element przyrządów mocujących detal i uniemożliwiających jego zniszczenie
ELESA+GANTER POLSKA Sp. z o.o.
ul. Słoneczna 42A, Stara Iwiczna
05-500 Piaseczno
tel. 22 737 70 47
pomoc techniczna: 609 914 500
fax 22 737 70 48
e-mail: egp@elesa-ganter.com.pl
www.elesa-ganter.pl
source: Automatyka 5/2022