Oprogramowanie przemysłowe – przegląd rozwiązań

Oprogramowanie przemysłowe jest dosyć szerokim pojęciem, obejmującym różnego rodzaju programy wspomagające przedsiębiorstwo w działalności. Wśród nich można wyróżnić takie, które służą wizualizacji procesów produkcyjnych, rejestracji ich przebiegu, projektowaniu instalacji, zarządzaniu działalnością magazynu, dokumentacją firmową, ustanawianiu połączeń zdalnych oraz takie, które integrują większą liczbę modułów, pozwalając na globalne zarządzanie działalnością przedsiębiorstwa.

Wizualizacja procesów produkcyjnych

Ważnym zadaniem oprogramowania przemysłowego jest wizualizowanie przebiegu procesów produkcyjnych. Każde urządzenie czy fragment linii technologicznej powinien być wyposażony w oprogramowanie sterujące z interfejsem HMI (Human–Machine Interface). Interfejsy HMI są prezentowane na panelach operatorskich lub monitorach. Dobry interfejs HMI cechuje się prostotą i intuicyjnością, wynikającymi z czytelnego i przejrzystego sposobu prezentacji danych z podziałem na sekcje tematyczne w postaci zakładek i  kontrolek pogrupowanych w sekcje. Istotne jest zachowanie konsekwencji w kolorystyce oraz wyrazistej prezentacji ostrzeżeń i alarmów, brak zbędnych animacji czy wyskakujących okienek oraz skalowalność interfejsu. Inną cechą jest istnienie poziomów dostępu. Ze względów bezpieczeństwa nie każda funkcjonalność powinna być dostępna dla wszystkich użytkowników, a dodatkowo istnieje możliwość aby zarejestrowane na obiekcie zdarzenia zestawiać z osobami.

Nadrzędnymi nad oprogramowaniem sterującym poszczególnymi komponentami danego modułu automatyki są systemy SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition), które umożliwiają rzeczywisty podgląd stanu maszyn i urządzeń tworzących całą linię produkcyjną. Systemy SCADA zbierają na bieżąco dane procesowe, wizualizują je i przy ich wykorzystaniu sterują procesem. Dane są archiwizowane i mogą być wykorzystywane do optymalizacji procesowej oraz analiz związanych z produkcją. Systemy SCADA w razie potrzeby alarmują o niepożądanych sytuacjach i pomagają zredukować czas ewentualnego przestoju awaryjnego. Są niezwykle użyteczne dla służb utrzymania ruchu.

Poniżej przedstawiono ogólną charakterystykę wybranych systemów SCADA.

Asix 2024 Askom

Axis 2024 wyposażony jest w moduł wizualizacyjny HTML5. Moduł AsTrend.Evo ma możliwości zastosowania jako źródło danych plików CSV, eksportowania raportów do pliku o wskazanym formacie, obsługę zapisu i odczytu atrybutów przebiegów. Użyta technologia HTML5 zapewnia dostęp z każdego urządzenia, bez względu na jego system operacyjny. Zaletami omawianego oprogramowania jest skalowalność licencji oraz jego kompatybilność z poprzednimi wersjami.

zenon Supervisor od COPA-DATA

Przydatną cechą oprogramowania zenon Supervisor jest funkcjonalność Hot Reload. Umożliwia ona przeładowywanie danych bez konieczności restartu. Użyteczna jest również technologia o nazwie Chameleon, która umożliwia ustawianie różnych wzorów interfejsów w zależności od bieżącego zapotrzebowania. Omawiany system bazuje na technologii Multi-Touch – komfort użytkownika jest większy, ponieważ może obsługiwać aplikację oburącz, z wykorzystaniem typowych gestów Multi-Touch. Ponadto możliwa jest obsługa ponad 300 protokołów komunikacyjnych.

CX-Supervisor V4 Omron

Oprogramowanie CX-Supervisor V4 służy do projektowania i obsługi wizualizacji. Jednym kliknięciem myszy umożliwia przeprowadzanie symulacji testowania funkcjonalność projektowanych systemów wizualizacji. Aplikacja umożliwia potwierdzanie w bezpieczny sposób alarmów, monitorowanie statusu poszczególnych punktów linii technologicznej, wprowadzanie aktualizacji i korekt. Możliwy jest eksport danych jako obraz, plik CSV lub bezpośredni ich wydruk.

Visu+ 2 od Phoenix Contact

Oprogramowanie SCADA Visu+ 2 oferuje rejestrację danych w połączeniu z zewnętrznymi bazami danych MS ACCESS, MS EXCEL i SQL, łączenie odbywa się w czasie rzeczywistym za pomocą ODBC. W Visu+ 2 dostępne są dwa języki programowania: tekstowy ST oraz Visual Basic. Oprogramowanie pozwala na wizualizację, prezentację trendów oraz zarządzanie alarmami przez liczne funkcje: SMS, FAX, e-mail i wiadomości głosowe. Szyfrowanie zapewnia bezpieczeństwo oraz ochronę danych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Visu+ 2 zapewnia możliwość projektowania online, skalowalność obrazów oraz obsługę wielu języków w projektach dzięki wsparciu Unicode.

ControlMaestro firmy Sabur

Interfejs graficzny oprogramowania w technologii HTML5 zapewnia zwiększenie wydajności oraz pełną skalowalność ControlMaestro. Produkt powstał w oparciu o nową technologię:
.NET Core/.NET Framework/.NET Standard. System ma budowę modułową: składowanie danych, pobieranie danych, alarmowanie, rozwijanie systemu, planowanie, raportowanie. Nowoczesne protokoły zabezpieczające zapewniają bezpieczeństwo pobierania danych i komunikacji.

Proficy iFIX 2023 firmy VIX Automation

Zwiększenie produktywności zapewnione jest przez: scentralizowaną konfigurację, wykorzystanie natywnego HTML5 oraz obsługę protokołu MQTT. Do oprogramowania iFIX dodawane są: bezpłatna przemysłowa baza danych, rozszerzone alarmowanie i raportowanie, dostęp do bibliotek driverów komunikacyjnych oraz opcjonalnie klient webowy i mobilny. Najnowsza wersja wyposażona jest w ulepszony mechanizm przełączania awaryjnego.

Przebieg procesu

Szersze zastosowanie i jeszcze większe możliwość wśród oprogramowań przemysłowych, które można wykorzystać w przedsiębiorstwach mają systemy realizacji produkcji MES (Manufacturing Execution System). Zapotrzebowanie na nie rośnie wraz ze wzrostem złożoności produkcji. Oprócz wizualizacji i monitorowania, które są dostępne w oprogramowaniach typu SCADA systemy MES pozwalają na analizę przebiegu procesów technologicznych. Dane mogą służyć tworzeniu raportów zarówno bieżących, jak i zawierających dane historyczne. Szczegółowe raportowanie jest wsparciem dla działów zajmujących się planowaniem. Pozwala na bieżąco monitorować rzeczywisty przebieg procesów produkcyjnych i weryfikować założone plany. Zestawienie pozyskanych danych z planami produkcyjnymi oraz aktualnymi potrzebami wpływa na zwiększenie wydajności. Dzięki danym pozyskanym za pomocą systemów MES można sprawdzać opłacalność produkcji i podejmować decyzje o konieczności wprowadzania alokacji zasobów lub modyfikacji w przebiegach realizowanych w przedsiębiorstwie procesów produkcyjnych. MES ułatwia identyfikację niewydajnych procesów oraz wskazywanie niedociągnięć przyczynowo – skutkowych. Dobrze, gdy systemy MES są sprzęgnięte z urządzeniami skanującymi produkt końcowy na wyjściu linii technologicznej, tym samym zapewniając kontrolę wytworzonego produktu i jeszcze lepszą analizę całego procesu.

Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę wybranych systemów MES oferowanych na poskim rynku oprogramowań przemysłowych.

AVEVA MES firmy Astor

AVEVA MES oferuje trzy różne warianty – AVEVA MES, AVEVA Model Driven MES oraz AVEVA Batch Management, kompatybilność z systemem ERP, dostęp do modułów Operations – do zarządzania operacjami i śledzenia produkcji, Performance – do monitorowania wydajności maszyn, Quality – do zarządzania jakością produkcji, interfejsy webowe i mobilne.

Comarch MES firmy Comarch

Comarch MES może stanowić jeden z modułów systemu ERP, dostępne jest również rozwiązanie IoT. Ułatwieniem dla użytkowników jest możliwość konfiguracji wielu profili ekranów systemu dla różnych grup pracowniczych.

Qguar firmy Quantum

Oprogramowanie Qguar umożliwia zdalny dostęp, bez konieczności instalacji stacji roboczych oraz wdrażanie wybranych modułów. Ponadto wspiera standardy, takie jak: ISO, HACCP, IFS, SIX SIGMA. Dodatkowy system APS zapewnia harmonogramowanie produkcji.

Systemy integrujące

System MES jest łącznikiem między układami sterowań poszczególnych maszyn, urządzeń i linii produkcyjnych a rozbudowanymi systemami planowania zasobów przedsiębiorstwa ERP, które służą do integrowania wszystkich obszarów działalności zakładów produkcyjnych. ERP (Enterprise Resource Planning) to systemy, które zapewniają kompleksowe zarządzanie produkcją. Dzięki gromadzeniu informacji o stanach magazynowych, klientach oraz danych produkcyjnych możliwe jest kompleksowe zarządzanie produkcją z użyciem jednej bazy danych. Dane wprowadzane w jednym obszarze systemu są automatycznie widoczne w innych obszarach. Wspólna baza danych to główna cecha charakteryzująca systemy ERP, które obejmują swoim zakresem dużo szersze obszary niż tylko te ściśle związane z produkcją, pozwalają również kontrolować i zarządzać najważniejszymi zasobami i procesami z zakresu sprzedaży, księgowości, finansów, magazynowania, zaopatrzenia i kadr.

Poniżej przedstawiono krótkie charakterystyki wybranych systemów ERP dostępnych na rynku.

ProALPHA ERP firmy proALPHA

System ProALPHA jest ukierunkowany na zaspokojenie potrzeb średniej wielkości przedsiębiorstw, co znacząco skraca i upraszcza etap konfiguracji ze względu na dobre dopasowanie do potrzeb tego typu przedsiębiorstw. Oprogramowanie jest oparte na koncepcji modułowej, na życzenie jest dostępne w chmurze.

Softlab ERP firmy Asseco

Softlab ERP jest modułowym oprogramowaniem dedykowanym dla średnich i dużych przedsiębiorstw. System działa w rozwiązaniach chmurowych. Asseco Anyware pozwala na działalność mobilną – szybką komunikację i wymianę danych z dowolnego miejsca i w dowolnym czasie. Funkcjonalną aplikację HTML można uruchomić w dowolnej przeglądarce na dowolnym urządzeniu.

Exact ERP firmy Exact

Exact Globe Next to zintegrowany system ERP wyposażony w moduły do zarządzania finansami, kontrolowania procesu produkcyjnego oraz magazynowy, zaś Exact Synergy Enterprise to integrująca i kontrolująca internetowa platforma, która ma szereg aplikacji do zarządzania obiegiem dokumentów, relacjami z klientem, kadrami, projektami i zasobami, ponadto zawiera rozwiązania wspomagające wspólną pracę i dzielenie się wiedzą w obrębie przedsiębiorstwa.

Zarządzanie magazynem

Bardzo użytecznym narzędziem informatycznym w zakładach produkcyjnych jest WMS (Warehouse Management System), system służący zarządzaniu przepływem towarów w magazynie. Dzięki WMS można weryfikować aktualne stany magazynowe, zarządzać przestrzenią magazynową, lokalizować w przestrzeni magazynowej komponenty i półprodukty, które są niezbędne w bieżącej produkcji, kontrolować w czasie rzeczywistym, czy w magazynie znajduje się niezbędna liczba danych artykułów, identyfikować towar danego rodzaju, który należy wydać z magazynu w pierwszej kolejności np. ze względu na ograniczony termin przydatności lub model wycofywany z rynku, sprawdzać bieżący stan zamówień, a tym samym prognozować czas przyjęcia towaru do magazynu i jego dostępność. Narzędzia informatyczne typu WMS optymalizują pracę magazynu i stanowią integralną część nadrzędnych systemów zarządzania ERP, choć nie jest to regułą. Często WMS jest jednym z wbudowanych modułów systemu ERP. Dzięki ich wdrożeniu w przedsiębiorstwie usprawnieniu ulega zarządzanie łańcuchem dostaw, co oddziałuje bezpośrednio na sprawność realizacji oraz zachowanie ciągłości procesów produkcyjnych w przedsiębiorstwie.

Systemy WMS są użyteczne nie tylko w dużych centrach logistycznych czy halach magazynowych. Sprawdzą się w każdym przedsiębiorstwie, któremu zależy na bieżącej kontroli nad zapasami, oraz prostej identyfikacji składowanych towarów. Zaletami wdrożenia systemu WMS w przedsiębiorstwie jest znaczna redukcja czasu kompletowania zamówień niezbędnych do realizacji projektów, optymalizacja liczba poszczególnych produktów, ułatwienie realizacji zadania utrzymania minimalnych stanów magazynowych, redukcja ilości pomyłek związanych z zamówieniami oraz automatyzacja procesu inwentaryzacji.

Łącznikiem między użytkownikiem a systemem informatycznym są skanery, niezbędne do sprawnej rejestracji przyjęć i wydań w magazynie. Dla ergonomii korzystania dobrą praktyką jest skanowanie kodów kreskowych czy kodów QR z wykorzystaniem skanerów mobilnych. Dzięki temu nie ma konieczności nieustannego podchodzenia przez pracownika magazynu do komputera.

Coraz częściej urządzeniami współpracującymi z systemami WMS w przestrzeniach magazynowych są roboty. Na podstawie danych pozyskiwanych z otoczenia, maszyn współpracujących oraz komunikacji z systemem WMS robot wykonuje określone działania w odpowiednio dobranych momentach. Oprócz klasycznych robotów stacjonarnych, które mogą pomagać w takich zadaniach jak paletyzacja, depaletyzacja, sortowanie czy pakowanie, coraz większym zainteresowaniem cieszą się roboty mobilne. Pozwalają one na transportowanie surowców, półproduktów oraz gotowych wyrobów w przestrzeniach magazynowych bez angażowania zasobów ludzkich. W przypadku przestrzeni magazynowych doskonale sprawdzają się zautomatyzowane wózki transportowe AGV oraz autonomiczne roboty mobilne AMR.

Pojazdy AGV mogą poruszać się po wcześniej zaprojektowanych trasach, które są wyznaczane za pomocą pasków magnetycznych lub czujników. Ich wadą jest konieczność ingerencji w przestrzeń magazynową podczas wdrażania systemu oraz w sytuacji, gdy konieczne jest wprowadzenie korekt na trasach przejazdu wózków lub wytyczenie ich nowych przebiegów. Na rynku dostępne są różne typy pojazdów AGV: platformowe (np. KMP 1500 firmy Kuka, Versabot 1500 firmy Versabox, LD 250 firmy Omron czy MiR 1000 firmy MIR), widłowe (np. ETX 515a z portfolio firmy Jugheinrich Poska, WFTFL090 z portfolio firmy Staubli), podnośniki nożycowe (np. Agilox One oferowany przez Astor) czy holowniki (np. MAXOMS-TV005 z firmy SEW- Eurodrive).

Z kolej roboty AMR poruszają się na podstawie map przestrzeni, które powstają podczas bezpośredniej penetracji terenu lub w postaci schematu zakładu produkcyjnego są dodawane do oprogramowania urządzenia. Trasy mogą być dostosowane do aktualnego zapotrzebowania i dynamicznie zmieniane zgodnie z bieżącymi potrzebami oraz aktualnym rozmieszczeniem przeszkód. Roboty mobilne zapewniają całkowitą autonomię oraz większą elastyczność niż wózki transportowe, wykorzystując czujniki, skanery laserowe oraz kamery obecne na ich pokładzie.

Projektowanie

Wśród oprogramowań przemysłowych można wyróżnić dedykowane do projektowania konstrukcji, mechaniki, pneumatyki i elektryki. Pomagają w opracowaniu dokumentacji projektowej niezbędnej do realizacji kolejnych projektów, modyfikowaniu procesów produkcyjnych czy planowaniu produkcji nowych modeli. Dobór odpowiednich narzędzi do projektowania jest istotny w szczególności w przypadku podmiotów stawiających na produkcję jednostkową, dopasowaną do klienta, na wymiar, zgodnie z wyobrażeniem klienta oraz stawianymi przez niego wymaganiami, oczywiście w granicach dostępnych możliwości.

Projektanci konstrukcji, rozwiązań mechanicznych, pneumatycznych i instalacji elektrycznych dzięki dedykowanym do tego celu oprogramowaniom są w stanie wizualizować swoje projekty oraz budować dokumentację wykonawczą i powykonawczą instalacji przemysłowych i automatyki budynkowej oraz przygotowywać w przystępnej formie niezbędne dane dla montażystów i instalatorów. Ważną funkcjonalnością jest możliwość śledzenia zmian, które były wprowadzane w projekcie oraz możliwość edytowania wcześniej wykorzystywanych projektów i schematów.

Wśród cech dobrego oprogramowania wspomagającego proces projektowania należy wymienić: bogatą bibliotekę gotowych elementów, części i produktów, monitorowanie poprawności realizowanych zadań, możliwość eksportowania danych i schematów do plików o różnorodnych formatach, możliwość indywidualnego konfigurowania oprogramowania. Wśród oprogramowań dedykowanych modelowaniu 3D można znaleźć takie narzędzia jak: SOLIDWORKS, SolidEdge czy Invertor. Projektanci instalacji elektrycznych mogą korzystać z dostępnych na rynku oprogramowani, takich jak EPLAN oraz WSCAD.

Obsługa zdalna

W dobie postępującej cyfryzacji wizyta ekipy serwisowej może okazać się zbędna, a czas przestoju zredukowany do absolutnego minimum dzięki możliwości ustanowienia zdalnego połączenia. Najpowszechniej używanymi i najbardziej znanymi oprogramowaniami do ustanawiania połączeń zdalnych są TeamViewer oraz AnyDesk. Zdalne połączenie może przyspieszyć diagnostykę w przypadku wystąpienia usterki maszyny czy urządzenia lub pojawienia się wątpliwości związanych z ich obsługą, które wymagają interwencji ekipy serwisowej producenta lub dystrybutora danego urządzenia. Gdy problemu nie da się rozwiązać zdalnie, sama możliwość odkrycia jego przyczyny w trybie zdalnym jest dużym ułatwieniem. Skraca to znacząco proces naprawy na miejscu przez wykwalifikowaną ekipę serwisową i pozwala jej dobrze przygotować się do wizyty u klienta i skompletować odpowiednie części zamienne. Interwencja z dużą dozą prawdopodobieństwa ograniczy się do jednej wizyty. Ponadto ustanowienie połączenia zdalnego może być przydatne, gdy konieczne jest dokonywanie aktualizacji oprogramowania któregoś z urządzeń znajdujących się w ciągu produkcyjnym. Warto zadbać o możliwość podłączenia maszyny lub urządzenia do sieci internetowej

Zarządzanie dokumentacją

Ważną rolę w działalności każdego przedsiębiorstwa pełni dokumentacja. Do sprawnego zarządzania nią można skorzystać z dostępnych na rynku dedykowanych do tego celu programów DMS (Document Management System). Oprogramowanie DMS jest najczęściej wdrażane w przedsiębiorstwach jako jedne z pierwszych rozwiązań w zakresie cyfryzacji. Mogą być one wykorzystywane do przechowywania i śledzenia dokumentacji w formie elektronicznej oraz obrazów dokumentów w formie papierowej pozyskanych za pomocą skanera. Oprogramowanie omawianego typu ułatwia kontrolę obiegu dokumentów oraz zwiększa wydajność w zakresie zarządzania dokumentacją. Oprócz redukcji czasu potrzebnego na zarządzanie dokumentami zmniejsza się również czas poświęcany na odnalezienie pojedynczego dokumentu. Istnienie elektronicznego repozytorium ułatwia znalezienie niezbędnych informacji i gwarantuje dostęp do informacji z każdego miejsca i w każdym czasie również z użyciem aplikacji mobilnych. Jest to znaczące ułatwienie szczególnie w dużych przedsiębiorstwach, w których za daną dziedzinę odpowiada większa liczba pracowników. Ponadto zespół zajmujący się danym projektem może na bieżąco kontrolować działania swoich współpracowników. Nie każdy powinien mieć możliwość wprowadzania lub edycji poszczególnych rekordów, dlatego ważnym elementem wdrażania oprogramowania DMS w przedsiębiorstwie jest proces nadania użytkownikom odpowiednich uprawnień.

Koszty wdrożenia

Decydując się na wdrożenie oprogramowania wspomagającego działalność przemysłową należy pamiętać o  kosztach. Niemal każde oprogramowanie wymaga opłacenia licencji. Są dwa podstawowe modele umożliwiające jej nabycie. Jeden z nich to zakup licencji na własność. Taki sposób finansowania wymaga dużego nakładu inwestycyjnego na wstępie, jednak sukcesywnie zwracającego się w postaci znacznej redukcji czasu poświęcanego na czynności, których realizację dane oprogramowanie wspomaga lub całkowicie automatyzuje. Ponadto należy uwzględnić fakt konieczności ponoszenia kosztów cyklicznej aktualizacji. Trzeba również mieć świadomość, że z czasem dane oprogramowanie staje się przestarzałe i trudniej będzie zintegrować je z innymi narzędziami informatycznymi pracującymi w przedsiębiorstwie.

Innym sposobem finansowania licencji oprogramowania wspomagającego działalność przedsiębiorstwa jest wynajem licencji. Wiąże się to z cyklicznym opłacaniem abonamentu za każde stanowisko. Taki model finansowania sprawdza się w przedsiębiorstwach, w których stan zatrudnienia personelu ulega częstym zmianom wynikającym z profilu działalności czy sezonowości produkcji i wzmożonego ruchu w określonych porach roku. System licencyjny pozwala precyzyjnie planować budżet oraz elastycznie zmieniać liczbę dostępnych licencji w zależności od bieżących potrzeb. Zaletą korzystania z takiego modelu finansowania jest uwzględnienie kosztu aktualizacji systemu w opłacie licencyjnej. Wadą licencji w formie abonamentowej jest nieposiadanie jej na własność.

O ile abonamentowy model finansowania umożliwia rozłożenie kosztów w czasie, o tyle sam proces wdrożenia oprogramowania w przedsiębiorstwie wymaga wstępnych nakładów finansowych jeszcze przed uzyskaniem wymiernych korzyści. Wynika to z konieczności przeszkolenia personelu, który będzie korzystał z danego informatycznego systemu wspomagającego oraz konieczności wstępnego wprowadzenia danych, wymagającego dużych nakładów czasowych. Konfiguracja uzależniona jest od profilu działalności przedsiębiorstwa oraz modelu zarządzania nim. Najwięcej czasu pochłania prawidłowe uzupełnienie baz danych, np. w przypadku systemów WMS konieczne jest wprowadzenie modeli produktów wykorzystywanych w produkcji, określenie minimalnych stanów magazynowych, wprowadzenie danych dostawców, odbiorców, podział przestrzeni magazynu na strefy. Konieczna jest również jednorazowa wstępna inwentaryzacja i wprowadzenie jej wyników do bazy.

Sztuczna inteligencja

Idealnie byłoby, gdyby wstępnie założony sposób zarządzania stanami magazynowymi czy wstępny plan produkcyjny dostosowywał się dynamicznie do bieżącej sytuacji. Pożądane jest, aby przepływ towarów był sterowany bieżącym zapotrzebowaniem, a produkcja towarów elastycznie dostosowywała się do potrzeb klientów. W przypadku oprogramowania przemysłowego, w tej kwestii użyteczna może okazać się sztuczna inteligencja. Sztuczna inteligencja może przeprowadzać zaawansowaną analizę przepływów towarów i produktów, i na tej podstawie przygotowywać prognozy zapotrzebowania, które wpływają na dynamiczne modyfikowanie łańcuchów dostaw oraz planów produkcyjnych. Dane pozyskiwane z czujników, czytników i skanerów mogą posłużyć do predykcyjnego zarządzania stanem magazynowym zarówno surowców, jak i gotowych produktów.

Cyfryzacja przedsiębiorstwa

Powyższy przegląd programów stosowanych w przemyśle pokazuje, jak szeroki wachlarz rozwiązań ułatwiających działalność przedsiębiorstwu jest dostępny na rynku. Cyfryzacja przedsiębiorstwa to krok do jego rozwoju. Również zmiany w prawie wymuszają ciągłą aktualizację oprogramowania. Barierą do ich wdrożenia jest najczęściej wstępny koszt, który należy ponieść, chcąc korzystać z udogodnień wynikających z cyfryzacji. Ponadto należy uwzględnić, że we wstępnych fazach użytkowania potrzeba dużego zaangażowania zasobów ludzkich, aby bazy danych mogły wypełnić się rekordami. Jednak zalety płynące ze stosowania programów dedykowanych dla przedsiębiorstw są niekwestionowane. Szybki obieg informacji jest niezbędny do sprawniejszego i wydajniejszego działania. Dlatego należy przypuszczać, że rynek oprogramowania przemysłowego będzie cały czas się rozwijał, a tworzące je podmioty będą stale udoskonalać swoje produkty i dostosowywać swoją ofertę do zmieniających się warunków.

source: Automatyka 11/2023