Ulga podatkowa na działalność badawczo-rozwojową

Przedsiębiorcy chcący skorzystać z przedmiotowej ulgi w pierwszej kolejności powinni dokonać szczegółowej analizy potencjalnych obszarów działalności badawczo-rozwojowej w swojej organizacji. Przez działalność badawczo-rozwojową na gruncie omawianych regulacji uznaje się działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania ich do tworzenia nowych zastosowań.

O ile wykorzystywanie ulgi w oparciu o prowadzone badania naukowe (pojmowane jako badania podstawowe lub badania aplikacyjne w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r.) może być rzadko praktykowane (zwłaszcza w mniejszych lub średnich przedsiębiorstwach), o tyle identyfikacja tzw. prac rozwojowych w wielu przedsiębiorstwach jest możliwa i – jak pokazuje praktyka – coraz częściej stosowana.

Identyfikacja prac rozwojowych

Prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności (w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania) do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług (wyłączona jest z tego działalność obejmująca rutynowe i okresowe zmiany, nawet jeśli mają one charakter ulepszeń). Z perspektywy podatkowej najistotniejszym aspektem prowadzenia takiej działalności jest to, by miała ona charakter twórczy (była nastawiona na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym, które nie mają odtwórczego charakteru) i była podejmowana w sposób systematyczny. Oznacza to prowadzenie działań badawczo-rozwojowych przy jednoczesnym założeniu, że przedsiębiorstwo w przyszłości będzie nadal podejmowało prace tego rodzaju (zasadniczo istnieje zakaz obejmowania ulgą incydentalnych działań podatnika).

Takie sformułowanie warunku zastosowania ulgi B+R ma zarówno wady (istnieje ryzyko zakwestionowania w przypadku uznania, iż działalność o charakterze B+R nie ma charakteru systematycznego), jak i zalety (szeroki katalog podmiotów mogących skorzystać z ulgi). Najbezpieczniej mogą z tej ulgi korzystać podmioty, które mają wyodrębnione w swojej strukturze działy B+R, działy rozwoju etc. Nie jest to jednak warunek konieczny, ponieważ zespół B+R (choć jego istnienie także nie jest wymagane) może funkcjonować w wyodrębnionym dziale operacyjnym jednostki (np. dziale automatyki i robotyki). Istotne jest natomiast, by systematyczność prowadzenia działalności B+R oparta była na schemacie postępowania, według którego podmiot planuje, realizuje i kontroluje proces rozwoju nowych rozwiązań. Oznacza to, że tworzenie nowego, udoskonalonego produktu przechodzi cykle/fazy, począwszy od projektowania, analizy danych, testowania oraz projektowania np. prototypów. Warto pamiętać, iż zasadniczym celem ulgi B+R nie jest wsparcie działalności produkcyjnej, lecz prowadzonej przez podatnika działalności B+R. Ulga nie będzie przysługiwała z racji nabycia np. gotowego oprogramowania bądź oprzyrządowania do produkcji, lecz pod warunkiem wykorzystania ich w działalności B+R podatnika (np. do tworzenia nowych czy ulepszonych produktów, procesów lub usług).

Ulga B+R w przełożeniu na automatyzację i robotyzację

Organy podatkowe wielokrotnie potwierdzały możliwość stosowania ulgi przez podmioty funkcjonujące w branży automatyki, robotyki i maszyn. Za działalność B+R uznawane były m.in.:

• tworzenie nowych prototypów maszyn,
• usprawnianie i modernizacje oferowanych maszyn,
• projektowanie i wykonywanie linii technologicznych oraz linii produkcyjnych,
• produkcja zindywidualizowanych maszyn do obróbki surowca,
• produkcja zindywidualizowanych automatycznych stacji dokręcania ze stacją obrotową silnika,
• produkcja zindywidualizowanych automatycznych stacji pomiarowo-znakujących,
• produkcja zindywidualizowanych linii montażu silnika,
• opracowywanie ulepszeń i wprowadzanie technologicznych usprawnień funkcjonalności i bezpieczeństwa działania maszyn klienta,
• wprowadzanie nowego oprogramowania przemysłowego do istniejących maszyn klienta.

Koszty działalności B+R

Ustawa o CIT zawiera zamknięty katalog wydatków, które mogą stanowić podstawę do kalkulacji ulgi B+R. Należą do nich m.in.:

• koszty wynagrodzeń za pracę/umów zlecenia, wraz ze sfinansowanymi przez pracodawcę składkami ZUS (w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika w danym miesiącu),
• nabycie materiałów i surowców oraz sprzętu specjalistycznego wykorzystywanego bezpośrednio w prowadzonej działalności B+R, który nie stanowi środków trwałych,
• ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy, m.in. przez uczelnie, instytuty badawcze oraz instytuty naukowe PAN, a także nabycie od takiego podmiotu wyników prowadzonych przez niego badań naukowych, na potrzeby działalności B+R,
• odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności B+R,
• koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego,
• odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności B+R (w przypadku budynków – w takiej proporcji, w jakiej są stosowane w działalności B+R), z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali stanowiących odrębną własność.

Najistotniejszą kategorią kosztów kwalifikowanych są z pewnością koszty wynagrodzeń pracowniczych wraz z należnymi składkami ZUS. W praktyce przyjmuje się jednak, iż również koszty premii, godzin nadliczbowych oraz wynagrodzenia za czas urlopu mogą być uznane za koszt kwalifikowany (w odpowiedniej proporcji) – w takiej ich części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika w danym miesiącu. To powoduje, iż w praktyce przedsiębiorcy chcący korzystać z dobrodziejstw ulgi B+R zobowiązani są do prowadzenia dość szczegółowej ewidencji czasu pracy pracowników zaangażowanych w działalność B+R.

W branży automatyki istotną kategorią kosztów kwalifikowanych mogą być wydatki na nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową, przy czym bezpośredniość tego związku powinna być rozumiana jako możliwość ustalenia, jakie działania B+R mogły być realizowane w wyniku poniesienia nakładów na materiały i surowce.

Ostatnią z najistotniejszych kategorii kosztów kwalifikowanych stanowią odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności B+R. W odniesieniu do budynków zastrzega się, iż w przypadku, gdy tylko część budynku lub lokalu jest wykorzystywana w prowadzonej działalności B+R, za koszty kwalifikowane uznaje się odpisy amortyzacyjne w wysokości ustalonej od wartości początkowej budynku lub lokalu (odpowiadającej stosunkowi powierzchni użytkowej wykorzystywanej w prowadzonej działalności B+R do ogólnej powierzchni użytkowej budowli, budynku lub lokalu).

Prowadzenie ewidencji, raportowanie w zeznaniu podatkowym i wysokość ulgi

Należy pamiętać, że podatnicy prowadzący działalność B+R, którzy zamierzają skorzystać z dobrodziejstw ulgi B+R są zobowiązani prowadzić ewidencję, w której powinni wyodrębnić koszty działalności B+R. Zasadniczo regulacje podatkowe nie wskazują, jak taka ewidencja ma być prowadzona, co powoduje, że każdy sposób tego wyodrębnienia, pozwalający precyzyjnie ustalić wielkość przysługującej podatnikowi ulgi, należy uznać za dopuszczalny.

Skorzystanie z ulgi B+R następuje na etapie odliczenia kosztów kwalifikowanych w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym poniesiono przedmiotowe koszty (nie jest możliwe korzystanie z ulgi „na bieżąco”, na etapie ustalania zaliczek na podatek). Są one ujmowane w załączniku CIT-BR składanym do zeznania rocznego. Przedsiębiorcy, którzy nie mają statusu centrum badawczo-rozwojowego, są uprawnieni do odliczenia 100 % poniesionych kosztów kwalifikowanych.

Podsumowanie

Ulga na działalność B+R może być bardzo interesującym rozwiązaniem dla przedsiębiorców działających w branży automatyki i robotyki, pozwalającym na obniżenie wartości płaconego zobowiązania z tytułu podatku dochodowego i zwiększenie rentowności firmy. Niemniej jednak trzeba pamiętać, że skuteczne i bezpieczne wdrożenie tej ulgi wymaga podjęcia szeregu działań o charakterze zarządczo-ewidencyjnym. Wynika to przede wszystkim z dość nieprecyzyjnych regulacji, ale również konieczności uwzględnienia indywidualnej sytuacji podatnika. W efekcie wielu podatników chcących skorzystać z ulgi decyduje się na wcześniejsze wystąpienie z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej, potwierdzającej metodologię kalkulacji ulgi B+R.

Artur Bubrowiecki

Doradca podatkowy, związany z kancelarią GWW Tax, zajmuje się przede wszystkim bieżącym doradztwem podatkowym, doradztwem w zakresie transakcji nieruchomościowych, przeglądami podatkowymi oraz wdrażaniem ulg podatkowych.

Kontakt: Artur.Bubrowiecki@gww.pl.

Mariusz Tkaczyk

Doradca podatkowy, specjalizuje się w tworzeniu optymalnych struktur podatkowych oraz w bieżącym doradztwie podatkowym. Opiekun praktyki podatki dochodowe oraz raportowanie schematów podatkowych w GWW. Kontakt: mariusz.tkaczyk@gww.pl.

źródło: Automatyka 4/2021