Plany oskładkowania umów cywilnoprawnych

Dlaczego ustawodawca planuje ozusować wszystkie umowy? Powinność prac nad nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w wymienionym zakresie wynika z przyjętego przez Polskę Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), a konkretnie jednego z kamieni milowych w nim określonych – oznaczonego symbolem A71G. Przewiduje on konieczność objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym (emerytalnym, rentowym, chorobowym oraz wypadkowym) wszystkich umów cywilnoprawnych, z wyjątkiem tych zawieranych z uczniami i studentami, którzy nie ukończyli 26. roku życia.

Obecne regulacje

Aktualna ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (Dz. U. z 2024 r. poz. 497) w przypadku zbiegu tytułów ubezpieczenia z umowy o pracę oraz umowy zlecenia co do zasady przewiduje obowiązek ubezpieczenia wyłącznie z tytułu umowy o pracę, o ile:

1. w ramach umowy o pracę strony zastrzegły wynagrodzenie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę i w takiej kwocie jest ono wypłacane pracownikowi,

2. zleceniobiorca nie pozostaje jednocześnie w stosunku pracy ze zleceniodawcą.

W przypadku kilku umów zlecenia o obowiązku objęcia ubezpieczeniem decyduje kolejność ich zawarcia – jeżeli w ramach pierwszej z umów strony przewidziały wynagrodzenie miesięczne w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, to zleceniobiorca będzie obowiązkowo objęty ubezpieczeniem z tytułu tej umowy. Kolejne równolegle wykonywane umowy zlecenia nie podlegają obowiązkowemu oskładkowaniu. Jeżeli kwota wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę, tytuł objęcia ubezpieczeniem stanowią kolejne umowy. Podobne uregulowania zostały zastrzeżone dla zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem z tytułu umowy zlecenia oraz z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przez zleceniobiorcę.

Ponadto umowy zlecenia, agencyjne oraz o świadczenie usług nie podlegają obowiązkowo oskładkowaniu w przypadku, gdy zleceniobiorca jednocześnie spełnia warunki do objęcia go ubezpieczeniem z tytułu zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Z obowiązku podlegania ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia, umowy agencyjnej oraz umowy o świadczenie usług zwolnieni są uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26. roku życia.

W świetle obecnych regulacji umowa o dzieło nie stanowi samodzielnego tytułu ubezpieczenia, a oskładkowanie następuje wyłącznie w sytuacji, gdy wykonawca umowy o dzieło pozostaje z zamawiającym w stosunku pracy.

Kiedy możemy spodziewać się zmian?

Na obecnym etapie nie znamy jeszcze projektu ustawy, która miałaby stanowić realizację KPO w zakresie pełnego oskładkowania umów cywilnoprawnych. Przyjmując jednak założenia KPO, należy wskazać, iż polski ustawodawca zostanie w pewnym momencie „przekonany” przez Komisję Europejską do podjęcia działań celem objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem wszystkich umów cywilnoprawnych (głównie najpopularniejszych w obrocie umów zlecenia oraz umów o dzieło), bez względu na ich zbieg z innymi tytułami ubezpieczenia.

Prognozowane zmiany będą szczególnie istotne dla freelancerów oraz osób, których główne źródło dochodu stanowi wynagrodzenie z umowy o dzieło oraz umowy zlecenia, jak również przedsiębiorców, których działalność bazuje na korzystaniu z usług zleceniodawców oraz wykonawców umów o dzieło. Objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym tych umów w pełnym zakresie będzie skutkowało:

• wzrostem kosztów o kilkanaście procent po stronie zleceniodawcy/zamawiającego (jeżeli przyjmiemy pełne ozusowanie, tzn. objęcie ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, chorobowym i wypadkowym, a także na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),
• pomniejszeniem o kilkanaście procent wynagrodzenia netto zleceniobiorców oraz wykonawców umów o dzieło.

Podobnie jak dotychczas, jedyną grupą uprzywilejowaną mają pozostać uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26. roku życia, którzy według założeń przyjętych w KPO nie będą objęci obowiązkowym ubezpieczeniem ze wspomnianych tytułów.

Zgodnie z KPO zmiany, o których mowa w artykule miały pierwotnie być implementowane do polskiego porządku prawnego z końcem 2024 r. Jednak w ostatnich tygodniach, na skutek głosów sprzeciwu płynących ze strony organizacji pozarządowych – stanowiących o tym, że ani przedsiębiorcy, ani osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych nie są przygotowane na tak drastyczne zmiany – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w komunikatach prasowych pierwotnie przesunęło plany wdrożenia wymienionych przepisów na drugą połowę 2025 r., a z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej płyną zapewnienia o odroczeniu planowanej reformy do 2026 r. 

Podsumowując, projektu ustawy na ten moment brak, a Rząd negocjuje z Komisją Europejską przesunięcie terminu realizacji kamieni milowych KPO. Zważywszy jednak, że w perspektywie około roku temat ten może się zaktualizować przedsiębiorcy i freelancerzy już teraz powinni zacząć planować strategię zoptymalizowania działalności w taki sposób, aby na reformie jak najmniej stracić.

Szymon Szuksztul

Specjalizuje się w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych, prawie cywilnym oraz szeroko pojmowanym prawie gospodarczym. Zajmuje się tworzeniem oraz dostosowywaniem aktów wewnętrznie obowiązującego prawa pracy pod kątem aktualnie obowiązujących przepisów prawa. Reprezentuje klientów w sporach z zakresu prawa pracy przed sądami powszechnymi, organami administracji publicznej oraz innymi instytucjami państwowymi, m.in. Państwową Inspekcją Pracy. Kontakt: s.szuksztul@skplaw.pl
Strony internetowe: www.skplaw.pl, www.skpipblog.pl.

źródło: Automatyka 12/2024