Jak prawidłowo wdrożyć procedurę LOTO

Lockout obejmuje szereg urządzeń oraz działań mających na celu odcięcie i kontrolę wszystkich źródeł energii zasilających daną maszynę lub urządzenie. Tagout z kolei ma zadanie informacyjno-ostrzegawcze. Komunikuje o istniejącym zagrożeniu, ale również wskazuje imiennie, kto dokonał zablokowania punktu izolacji energii.

System LOTO został opracowany w USA w 1982 r. z myślą o ochronie pracowników przeprowadzających regularne naprawy i kontrole maszyn/urządzeń, ale też pracowników obsługi wykonujących czynności procesowe. Bazuje on na wykorzystaniu nieograniczonego zestawu blokad i zawieszek, mających na celu zabezpieczenie przed niekontrolowanym włączeniem urządzenia i uwolnieniem energii zasilającej, zmagazynowanej oraz resztkowej. LOTO ogranicza możliwość popełnienia błędów wynikających z intensywności i technicznych aspektów wykonywanej pracy, a także – a może przede wszystkim – z błędów powstałych na skutek nieuwagi pracowników. Należy podkreślić, że program LOTO to również analiza i sposób wykonania czynności alternatywnych do LOTO, tzn. takich, które są wykonywane przy maszynie załączonej.

Nie wszystkie prace serwisowe, diagnostyczne, a szczególnie naprawcze mogą być realizowane po odcięciu źródeł energii. Bywa, że pracownik musi np. wyregulować maszynę, pracując w strefie niebezpiecznej. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić mu wówczas maksymalne bezpieczeństwo. Oznacza to ograniczenie dopływu energii i nieustanny jej monitoring. Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, program LOTO w swoim zakresie powinien obejmować analizę nie tylko interwencji objętych systemem LOTO, ale również czynności rutynowych oraz czynności pod energią wykonywanych na maszynie. Należy pamiętać, że niezbędnym elementem do wdrożenia w zakładzie są wymagania formalne w postaci ogólnozakładowej procedury i polityki LOTO. Jeśli zgromadzona energia może powodować zagrożenie, wówczas muszą zostać wbudowane w maszynę odpowiednie urządzenia rozpraszające lub zatrzymujące zgromadzoną energię. Przykładowymi urządzeniami tego typu są rezystory (służące do rozładowywania kondensatorów elektrycznych) i zawory z odpowiednią wentylacją.

Zasady wdrożenia systemu LOTO

Prawidłowe wdrożenie systemu LOTO nie jest procesem łatwym i szybkim. Wymaga wiedzy i doświadczenia w wielu dziedzinach: BHP, budowy maszyn, a także utrzymania ruchu. System może dotyczyć maszyn i urządzeń, a także całych linii produkcyjnych, rozdzielni czy infrastruktury, która wykorzystuje jednocześnie różne rodzaje energii. Wdrożenie powinno być poprzedzone wieloma szczegółowymi czynnościami. Należy przeprowadzić inwentaryzację posiadanych maszyn/urządzeń, wraz z określeniem zakresu wdrażania systemu i strategii w zależności od liczby posiadanych maszyn/urządzeń, sposobu ich pracy, roku produkcji czy rodzaju energii zasilających. Niezbędne jest również przeprowadzenie oceny ryzyka, która powinna obejmować m.in. określenie:

• wpływu odcięcia energii na otoczenie,
• czy dla prac z energiami niebezpiecznymi dostępne są techniczne środki bezpieczeństwa ograniczające i monitorujące te energie,
• czy jest możliwy wybór trybu pracy,
• czy maszyna/urządzenie/instalacja zabezpieczona jest przed niespodziewanym uruchomieniem,
• czy może nastąpić kumulacja którejkolwiek z energii i czy dostępne są urządzenia pozwalające unieszkodliwić zakumulowaną energię,
• instrukcji głównej i instrukcji szczegółowych maszyn/urządzeń,
• wybór systemu LOTO dla całego przedsiębiorstwa.

System LOTO zakłada dostosowanie i ewentualną modernizację wytypowanych maszyn/urządzeń/instalacji w celu uzyskania wymaganej liczby punktów blokowania energii. Proces zakłada oznakowanie wszystkich punktów blokowania energii LOTO oraz powstanie instrukcji postępowania. Opracowanie i udokumentowanie zasad kontroli energii doprowadzanej do urządzeń to najważniejszy dokument dla systemu LOTO, wskazujący urządzenia, które są objęte procedurami. Należy w nim uwzględnić wymagania przepisów i norm, a także wewnętrznych wymagań i zaleceń dla pracowników. Powinien wyjaśniać, krok po kroku, proces wyłączania, odcinania, blokowania i zabezpieczania urządzeń, a także poszczególne etapy zakładania, usuwania i przekazywania narzędzi LOTO. Co ważne, w sytuacji zablokowania energii urządzenia ochronne nie mogą uniemożliwić działań pozaprodukcyjnych, stąd program kontroli energii wymaga zastosowania systemu zgodnego z opracowanymi procedurami, które powinny uwzględnić następujące kroki:

• ocena zadania/pracy,
• zawiadomienie o zamiarze blokady,
• przekazanie urządzenia,
• odcięcie energii i LOTO,
• weryfikacja,
• wykonanie zadania,
• zawiadomienie o zwolnieniu blokady,
• przygotowanie do zwolnienia,
• zwolnienie odcięcia energii,
• weryfikacja zwolnienia,
• przekazanie powrotne urządzenia.

Smart LOTO 4.0

Wychodząc naprzeciw wyzwaniom Przemysłu 4.0, firma Pilz proponuje procedurę Smart LOTO 4.0,  która mieści się na jednej stronie, a instrukcja zamyka się w jednym zdaniu. To nowoczesne rozwiązanie – w którym pracownik musi tylko zainicjować i zakończyć proces, bez odszukiwania punktów odcięć, pamiętania o sekwencji czynności i potwierdzania skuteczności – jest rewolucją w stosunku do nieefektywnych, mocno sformalizowanych systemów „kłódkowo-blokadowych”. Smart LOTO 4.0 umożliwia zautomatyzowane i bezpieczne odłączenie źródeł zasilania energią bez konieczności manualnego odcinania i weryfikacji odcięcia każdego punktu za pomocą urządzenia.

System Lock Out Tag Out to jedno z najlepszych rozwiązań pozwalających zapewnić bezpieczeństwo obsługi maszyn, linii produkcyjnych oraz instalacji. Niestety, wymaga on zmiany mentalności i kultury bezpieczeństwa w organizacji. Odpowiednie szkolenie pracowników w ramach procedury LOTO jest warunkiem sukcesu firmy w jego wdrażaniu. Pracownicy muszą znać zasady jej stosowania i absolutnie ich przestrzegać. Dotyczy to wszystkich pracowników, niezależnie od ich funkcji w przedsiębiorstwie. Próby ponownego uruchomienia maszyny niezgodne z procedurą są zabronione. Wszyscy pracownicy muszą również rozumieć znaczenie stosowania kłódek i nawet pracownicy zewnętrznych podwykonawców muszą uczestniczyć w kursach szkoleniowych. Procedura ta musi być wdrożona i obowiązywać w całym przedsiębiorstwie.

System LOTO musi być stale monitorowany i sprawdzany pod kątem prawidłowego funkcjonowania oraz wykorzystywania wszystkich jego elementów. Ponadto umożliwia on predyktywne wykrywanie wad i słabości systemów odłączających oraz wdrażanie działań korygujących. Powinna być również określona zdolność do reagowania w przypadku incydentów, podobnie jak zależność między tymi incydentami a zmianami organizacyjnymi.

PILZ POLSKA Sp. z o.o.
ul. Ruchliwa 15, 02-182 Warszawa
el: +48 22 884 71 00
e-mail:info@pilz.pl 
www.pilz.pl

źródło: Automatyka 1-2/2023