Nadchodzi jednolity patent europejski

Patent europejski o skutku jednolitym oraz umowa o jednolitym sądzie patentowym wchodzą w życie 1 czerwca 2023 r. Pojawia się nowy system patentowy oraz nowe organy sądownicze decydujące o naruszeniu patentu europejskiego i o jego ważności. Istotne jest to, iż nowy jednolity sąd patentowy w swej wyłącznej kompetencji rozstrzyga nie tylko o naruszeniu nowych patentów jednolitych, ale również o naruszeniu już udzielonych zwykłych patentów europejskich, które zostały walidowane i rozpadły się na wiązkę patentów krajowych.

Obecnie patent europejski jest udzielany w procedurze scentralizowanej przez Europejski Urząd Patentowy (EPO European Patent Office). Tak udzielony patent europejski rozpada się na wiązkę patentów krajowych w postępowaniu potocznie nazywanym walidacją patentu europejskiego. Postępowanie to może być zainicjowane według wyboru uprawnionego w wybranych krajach stronach Konwencji Monachijskiej o udzielaniu patentów Europejskich z 1973 r. Obecnie umową związanych jest 37 państw europejskich oraz cztery państwa Afryki Północnej i Azji. Oznacza to, że po udzieleniu patentu europejskiego funkcjonuje wiązka praw krajowych (patentów równoważnych patentom krajowym), które podlegają wyłącznej jurysdykcji sądów krajowych oceniających kwestię ich naruszenia w danym kraju. Tradycyjny patent europejski podlega unieważnieniu w trybie krajowym przez organy właściwe w danym państwie. Każdy patent tworzący wiązkę patentów wywodzącą się z patentu europejskiego jest niezależny od pozostałych i unieważnienie patentu, np. w Niemczech nie wpływa na ważność patentu w Polsce. Analogicznie naruszenie patentu w Niemczech nie oznacza naruszenia patentu w Polsce. Wraz z wejściem w życie europejskiego patentu jednolitego oraz umowy o jednolitym sądzie patentowym ta sytuacja ulega zmianie.

Wzmocniona współpraca i sąd jednolity

W nowym systemie patentowym patenty nadal są udzielane w scentralizowanej procedurze przez EPO, ale w zależności od wyboru uprawnionego mogą one uzyskać status patentu jednolitego, tj. pojedynczego prawa z patentu obowiązującego w państwach będących stronami porozumienia o wzmocnionej współpracy patentowej ustanawiającej patent europejski o jednolitym skutku. W siedmioletnim okresie przejściowym zgłaszający będzie mógł wybrać dotychczasowy tryb rozbicia patentu europejskiego na wiązkę patentów europejskich. Wraz z zawarciem porozumienia o wzmocnionej współpracy w zakresie patentu jednolitego podpisano umowę międzynarodową o utworzeniu sądu jednolitego, w którego kompetencji będzie rozstrzyganie sporów o naruszenie patentu jednolitego oraz orzekanie o jego ważności. Co ważniejsze, w kompetencji sądu jednolitego będzie również orzekanie o naruszeniu dotychczas istniejących patentów europejskich, które uległy rozbiciu na patenty krajowe. Zakres orzekania w odniesieniu do udzielonych już tradycyjnych patentów europejskich został wprowadzony automatycznie i dotyczy tych państw, w których tradycyjny patent europejski był walidowany i które przystąpiły do umowy o jednolitym sądzie patentowym.

Umowa o jednolitym sądzie patentowym wprowadza przepisy przejściowe umożliwiające złożenie klauzuli opt-out, wyłączającej kompetencje sądu jednolitego w odniesieniu do orzekania o naruszeniu tradycyjnego patentu europejskiego. Możliwość złożenia klauzuli opt-out będzie dostępna od początku okresu wstępnego (sunrise period), który rozpocznie się 1 marca 2023 r. Okres wstępny będzie trwał przez trzy miesiące przed wejściem w życie umowy o sądzie jednolitym. Złożenie klauzuli opt-out stanie się skuteczne w dniu wejścia w życie umowy o sądzie jednolitym, tj. 1 czerwca 2023 r.

Klauzula opt-out w praktyce

Zgodnie z art. 83 ust. 3 umowy o sądzie jednolitym zgłaszający i właściciele „klasycznego” patentu europejskiego, jak również posiadacze dodatkowego świadectwa ochronnego (SPC) wydanego dla produktu chronionego „klasycznym” patentem europejskim, mogą wyłączyć swoje zgłoszenie, patent lub SPC z wyłącznej kompetencji sądu jednolitego. W rezultacie sąd jednolity nie będzie miał jurysdykcji w odniesieniu do jakichkolwiek sporów związanych z tym zgłoszeniem, patentem lub SPC. Aby dokonać ważnego wyłączenia lub wycofać nieuprawnione wyłączenie zgodnie z Zasadą 5 i 5A Regulaminu Sądu Jednolitego, muszą być spełnione następujące warunki:

• klauzula opt-out może być złożona tylko w odniesieniu do wszystkich państw, w których udzielono patentu europejskiego lub które zostały wskazane w zgłoszeniu,
• wyłączenie z kompetencji sądu jednolitego jest możliwe tylko do czasu, gdy do sądu nie zostanie wniesiony żaden pozew lub wniosek w odniesieniu do tego zgłoszenia, patentu lub SPC,
• klauzulę opt-out można wycofać w dowolnym momencie, o ile przed sądem krajowym nie wniesiono powództwa w odniesieniu do zgłoszenia, patentu lub SPC, którego dotyczy klauzula opt-out,
• wniosek o wyłączenie można złożyć wyłącznie za pośrednictwem systemu zarządzania sprawami sądu (CMS), który realizuje wszystkie wymogi proceduralne.

Należy pamiętać, że nie ma możliwości wyłączenia patentu jednolitego z kompetencji sądu jednolitego. Uprawnieni i zgłaszający, którzy mają dużą liczbę patentów, mogą uzyskać dostęp do interfejsu aplikacji (API) umożliwiającego bezpośrednią i bezpieczną komunikację z CMS sądu jednolitego w celu elektronicznego składania klauzul opt-out. W ten sam sposób możliwe będzie również skorygowanie klauzuli opt-out lub jej wycofanie, a także złożenie wniosku o usunięcie klauzuli opt-out złożonej przez osobę do tego nieuprawnioną lub interwencja w przypadku nieuprawnionego wycofania klauzuli opt-out.

Trzeba również pamiętać, że zgodnie z art. 48 ust. 1 umowy o sądzie jednolitym strony postępowania, a tym samym uprawnieni z tradycyjnych patentów europejskich, którzy chcą złożyć stosowne klauzule
opt-out, nie mogą występować przed sądem jednolitym bezpośrednio i wymagane jest w tym zakresie ustanowienie zawodowego pełnomocnika. Rzeczpospolita Polska nie przystąpiła do umowy o sądzie jednolitym, dlatego w zakresie reprezentacji przed sądem jednolitym jedynymi pełnomocnikami z Polski, którzy mogą reprezentować strony przed sądem jednolitym są europejscy rzecznicy patentowi, mający dodatkowe kwalifikacje poświadczone stosownymi dyplomami ukończenia studiów wyższych w zakresie prawa własności przemysłowej lub certyfikatami EPLC. Osoby te zostają wpisane na listę pełnomocników przed sądem jednolitym po złożeniu stosownego wniosku do rejestru prowadzonego przy jednolitym sądzie patentowym.

Jarosław Markieta

Z wykształcenia magister inżynier automatyk o specjalności robotyka. Zawodowo zajmuje się wsparciem przedsiębiorstw w zakresie prawa własności przemysłowej. Od 2003 r. stopniowo uzyskiwał uprawnienia do występowania przed Urzędem Patentowym RP oraz bezpośrednio przed Europejskim Urzędem Patentowym (EPO), Europejskim Urzędem ds. Ochrony Własności Intelektualnej (EUIPO) i Biurem Międzynarodowym Światowej Organizacji Ochrony Własności Intelektualnej (IB/WIPO). Z powodzeniem uzyskuje patenty europejskie dla podmiotów z Polski, USA oraz Chin. Z sukcesem reprezentował uprawnionych z patentów w postępowaniach sądowych dotyczących egzekwowania naruszonych praw patentowych. Aktywnie prowadzi wykłady dla aplikantów rzecznikowskich w zakresie oceny przesłanek zdolności patentowej, zasad redagowania opisu patentowego oraz postępowań międzynarodowych. Członek stowarzyszeń i organizacji międzynarodowych zrzeszających zawodowych pełnomocników zajmujących się ochroną własności przemysłowej.

źródło: Automatyka 1-2/2023