Jak prawidłowo dokręcać śruby z łbem sześciokątnym?

Dlaczego moment dokręcania ma znaczenie?

Moment obrotowy to siła, z jaką klucz obraca śrubę. Jego wartość decyduje, czy połączenie przeniesie projektowane obciążenie. Zbyt mały moment = ryzyko poluzowania. Zbyt duży = przeciążenie materiału i utrata elastyczności połączenia.

W konstrukcjach stalowych, gdzie pracują śruby klasy 8.8 i 10.9, moment dokręcania powinien być zgodny z tabelami producenta lub normami PN-EN ISO 898-1 i PN-EN 14399. Warto też uwzględnić powłokę (np. ocynk lub smarowanie), bo wpływa ona na tarcie i ostateczną siłę sprężającą.

Etapy prawidłowego dokręcania

1. Przygotowanie elementów – oczyść powierzchnie, usuń smar i zabrudzenia. W połączeniach sprężanych HV i SB nie wolno dodatkowo smarować gwintu, jeśli zestaw ma fabryczne powłoki kontrolujące tarcie.
2. Wstępne osadzenie – ręczne dokręcenie śruby do kontaktu elementów, bez użycia siły.
3. Wyrównanie połączenia – dopasuj otwory i elementy, zanim dokręcisz śrubę właściwie.
4. Dokręcanie kontrolowane – użyj klucza dynamometrycznego ustawionego zgodnie z wymaganym momentem.
5. Kontrola połączenia – sprawdź, czy śruba jest dokręcona równomiernie, bez skręcenia łba i z zachowaniem osiowości.

Przykładowe momenty dokręcania (orientacyjne wartości)

Załącznik:
jak-prawidlowo-dokrecac-sruby-TABELA.png

To wartości dla połączeń stal–stal przy współczynniku tarcia µ = 0,14 (np. śruby ocynkowane). Zawsze należy sprawdzić dane producenta, ponieważ różne powłoki i smarowania zmieniają ten współczynnik.

Równomierne dokręcanie – po przekątnej

W połączeniach wielośrubowych (np. płyty, flansze, konstrukcje stalowe) śruby należy dokręcać na krzyż – po przekątnej. Dzięki temu siły rozkładają się równomiernie, a połączenie zachowuje właściwą geometrię.

Dokręcanie w połączeniach sprężanych HV i SB

W zestawach HV (EN 14399) i SB (EN 15048) obowiązuje procedura dokręcania wieloetapowego:

• wstępne dociągnięcie do ok. 75% momentu,
• kontrola przylegania elementów,
• końcowe dokręcenie do pełnej siły sprężającej zgodnie z normą,
• kontrola oznaczeń (na śrubach HV łeb często ma nacięcia ułatwiające wizualną weryfikację obrotu).

W takich zestawach stosuje się wyłącznie powłoki i smary dopuszczone przez producenta zestawu, co zapewnia właściwy współczynnik tarcia.

Najczęstsze błędy przy dokręcaniu śrub

• użycie klucza bez kalibracji lub z błędnym momentem,
• brak czyszczenia gwintu,
• dokręcanie jednej strony bez równomiernego dociągania pozostałych,
• zbyt duża ilość smaru na połączeniu,
• mieszanie śrub i nakrętek z różnych zestawów lub producentów.

Najczęściej zadawane pytania

Jak obliczyć moment dokręcania śruby?

Moment można obliczyć ze wzoru M = K × F × d, gdzie K to współczynnik tarcia (0,1–0,2), F – wymagana siła wstępna, a d – średnica gwintu.

Czy śruby z ocynkiem dokręca się mocniej niż surowe?

Nie – zwykle wręcz słabiej. Ocynk zmniejsza tarcie, dlatego moment należy zmniejszyć o 10–20% w porównaniu ze śrubami bez powłoki.

Czym grozi przekręcenie śruby?

Przeciągnięcie gwintu lub utrata naprężenia w połączeniu – szczególnie niebezpieczne w konstrukcjach stalowych.

Czy można używać zwykłego klucza zamiast dynamometrycznego?

W połączeniach precyzyjnych lub konstrukcyjnych nie. Klucz dynamometryczny pozwala uzyskać powtarzalny moment dokręcania.

Jak często należy kontrolować dokręcenie śrub w konstrukcjach?

Po pierwszym montażu – kontrola po kilku dniach pracy, następnie okresowe przeglądy zgodnie z instrukcją eksploatacyjną lub wymogami normy EN 1090.

Gdzie kupić śruby odpowiednie do kontrolowanego dokręcania?

Śruby z łbem sześciokątnym Elgo dostępne są w klasach 4.8–12.9, w wersjach z gwintem pełnym (DIN 933), częściowym (DIN 931) i drobnozwojnym (DIN 961/960), z powłokami galwanicznymi, ogniowymi lub w stali nierdzewnej A2/A4.

Elgo wspiera wykonawców w Polsce i Europie jako producent i dystrybutor elementów złącznych: przygotowuje wyceny na pełen asortyment śrub, nakrętek i podkładek, realizuje produkcję na zamówienie według projektu technicznego, a także umożliwia szybkie zakupy online z wysyłką tego samego dnia.

źródło: Elgo