Wzory przemysłowe

Polskie wzornictwo może z sukcesem konkurować z rozwiązaniami zagranicznymi. Ważne jednak, aby polskie podmioty były świadome swoich praw.

Coraz więcej firm odczuwa skutki nieuczciwej konkurencji, polegające na bezprawnym powielaniu ich wzorniczych pomysłów. Ochrona wzorów przemysłowych stanowi więc naturalny element zarządzania firmą i ma istotne znaczenie dla przyszłości wielu przedsiębiorstw. Rola wzornictwa przemysłowego uznawana jest za kluczową w takich branżach jak odzież, tkaniny, obuwie, meble i wyposażenie wnętrz, ceramika czy oświetlenie, a także w branży kosmetycznej i spożywczej. Skutecznym sposobem zabezpieczenia swoich praw do produktów innowacyjnych w zakresie wzornictwa jest zgłoszenie ich do ochrony w Urzędzie Patentowym RP lub w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej – EUIPO (dawniej OHIM).

Prawo z rejestracji na terenie całej UE

Dzięki zgłoszeniu do EUIPO można szybko uzyskać ochronę w postaci prawa z rejestracji na terenie całej Unii Europejskiej. Jest to bardzo ważne dla firm eksportujących swoje towary lub planujących dopiero pozyskanie rynków państw europejskich. Takie prawo stanowi część majątku przedsiębiorstwa, które może być – po dokonaniu odpowiedniej wyceny – licencjonowane lub sprzedane.

Wzór zarejestrowany w EUIPO nosi nazwę wzoru wspólnotowego i cechuje go jednolity charakter, tzn. skutek jest jednakowy w całej Wspólnocie Europejskiej. Taki wzór nie może być zarejestrowany, przeniesiony ani unieważniony inaczej niż tylko na całym obszarze wspólnoty.

Czym jest wzór?

Wzorem jest postać całego produktu lub jego części, wynikająca w szczególności z cech linii, konturów, kolorystyki, kształtu, tekstury i/lub materiałów samego produktu i/lub jego ornamentacji. Produktem jest każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy, włączając w to m.in. części przeznaczone do stworzenia produktu złożonego, opakowanie, wygląd zewnętrzny, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, jednak z wyłączeniem programów komputerowych. Produktem złożonym jest produkt składający się z wielu części, które mogą być zastępowane, umożliwiając rozłożenie i ponowne złożenie tego produktu.

Wzór, który jest stosowany lub zawarty w produkcie złożonym jest nowy i ma indywidualny charakter tylko wtedy, gdy część składowa włączona do produktu złożonego pozostaje widoczna podczas zwykłego używania tego produktu, a także w zakresie, w jakim te widoczne cechy części składowej spełniają wymogi odnoszące się do nowości i indywidualnego charakteru.

Przesłanki uzyskania ochrony

Aby wzór mógł uzyskać ochronę, musi być nowy, a zatem nie może być udostępniony publicznie. Wzór musi również wyróżniać się indywidualnym charakterem. Uznaje się, że ma taki charakter, jeśli całościowe wrażenie, jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku, różni się od wrażenia, jakie wywiera na tym użytkowniku wzór, który został udostępniony publicznie. Przy ocenie indywidualnego charakteru bierze się pod uwagę stopień swobody twórcy przy opracowywaniu wzoru.

Należy zwrócić uwagę, że wzór wspólnotowy nie obejmuje cech postaci produktu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej ani cech, które muszą być koniecznie odtworzone w dokładnej formie i wymiarach, aby umożliwić produktowi, w który włączono wzór lub w którym jest on zastosowany, jego mechaniczne złożenie lub połączenie z innym produktem, a także umieszczenie innego produktu w nim, na nim albo dookoła niego – tak, aby oba produkty mogły spełniać swoje funkcje.

Czas trwania i koszty zgłoszenia

Czas trwania ochrony zarejestrowanego wzoru wspólnotowego wynosi pięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru. Właściciel tego prawa może przedłużyć okres ochrony na jeden lub więcej okresów pięcioletnich, łącznie do 25 lat od daty dokonania zgłoszenia.

Koszty zgłoszenia wzoru wspólnotowego to 350 euro. Kwota ta obejmuje opłatę za rejestrację i za publikację wzoru.

Unieważnienie wzoru

Prawo do wzoru wspólnotowego może zostać unieważnione z kilku powodów.

Jednym z nich jest niezgodność z definicją wzoru. Taki przypadek zachodzi np. wtedy, gdy rzuty wzoru wspólnotowego są niespójne i przedstawiają różne produkty lub gdy przedstawienie graficzne obejmuje przedstawienie przyrody (np. owoce lub zwierzęta itp.).

Inną podstawą unieważnienia może być brak uprawnień. Ma to miejsce, gdy na mocy decyzji sądu właścicielowi prawa nie przysługuje prawo do wzoru wspólnotowego.

Kolejnym powodem może być funkcja techniczna – mówimy o tym, jeśli wzór wspólnotowy nie obejmuje cech postaci produktu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej.

Jeszcze inną przyczyną może być to, że wzór dotyczy zestawienia wzajemnych połączeń – takich, które muszą być koniecznie odtworzone w dokładnej postaci i wymiarach, aby umożliwić produktowi, w którym zastosowano wzór, mechaniczne połączenie z innym produktem, tak aby oba produkty mogły spełniać swoje funkcje.

Brak nowości i indywidualnego charakteru również jest powodem do unieważnienia wzoru. Podstawą do unieważnienia może być też konflikt z prawem z wcześniejszego wzoru, tzn. z prawem autorskim.

Wzór przemysłowy w Polsce

Istnieje również możliwość zarejestrowania wzoru przemysłowego tylko na terenie Polski. Regulacje prawne dotyczące krajowej rejestracji są bardzo zbliżone do regulacji dotyczących wzoru wspólnotowego, jednak opłaty urzędowe są zdecydowanie niższe – wynoszą niespełna 400 zł.

Rejestracja wzoru przemysłowego umożliwia łatwiejsze dochodzenie swoich praw w sporze z konkurencją. Istotne jest to, że prawa, jakie zyskuje uprawniony z rejestracji wzoru pozwalają mu, za pośrednictwem organów celnych, zablokować przekroczenie polskiej granicy towarom podrobionym i wnioskować o ich zniszczenie. Jest to bardzo ważne uprawnienie w świetle zalewających polski rynek podrabianych towarów z Azji.

Właściwe zarządzanie swoimi prawami, które w istotny sposób wypływają na zyski firmy, powinno być częścią planowania i zarządzania przedsiębiorstwem, a środki finansowe na ten cel powinny być przewidziane w budżecie.

źródło: Automatyka 6/2017